منطقه شینگن، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اتحادیه اروپا، با هدف تسهیل عبور و مرور آزاد شهروندان، حذف کنترل‌های مرزی داخلی، و تقویت همکاری‌های امنیتی و مهاجرتی میان اعضای خود شکل گرفت. در ۱ ژانویه ۲۰۲۵، دو کشور اروپای شرقی یعنی بلغارستان و رومانی، پس از سال‌ها انتظار و مذاکرات پیچیده، به‌طور رسمی به این منطقه پیوستند. این اتفاق نه تنها برای شهروندان این دو کشور بلکه برای کل اتحادیه اروپا اهمیت راهبردی دارد. این مقاله به بررسی پیشینه، دلایل تأخیر، پیامدها و فرصت‌های ناشی از پیوستن این دو کشور به منطقه شینگن می‌پردازد.
پیشینه عضویت بلغارستان و رومانی در اتحادیه اروپا و فرآیند شینگن
بلغارستان و رومانی در سال ۲۰۰۷ به اتحادیه اروپا پیوستند. با این حال، پیوستن آن‌ها به منطقه شینگن، به‌دلیل نگرانی‌هایی در زمینه مبارزه با فساد، اصلاحات قضایی، و امنیت مرزها، سال‌ها به تعویق افتاد. هرچند این کشورها از نظر فنی در سال‌های پیشین آمادگی لازم را کسب کرده بودند و گزارش‌های کمیسیون اروپا از پیشرفت‌های آن‌ها در کنترل مرزها و هماهنگی با استانداردهای شینگن حکایت داشت، اما مخالفت برخی از کشورهای عضو، به‌ویژه هلند و اتریش، مانع از تحقق این هدف می‌شد.
مخالفت‌ها و دلایل سیاسی
مهم‌ترین موانع برای عضویت بلغارستان و رومانی، دغدغه‌های سیاسی و امنیتی برخی از اعضای شینگن بود. دولت اتریش، به‌طور خاص، نگرانی‌هایی درباره افزایش مهاجرت غیرقانونی و ضعف در کنترل مرزهای خارجی اتحادیه اروپا مطرح کرده بود. این کشور معتقد بود که پیوستن بلغارستان و رومانی می‌تواند به عنوان “دروازه‌های باز” برای ورود پناه‌جویان و مهاجران غیرقانونی به غرب اروپا عمل کند. هرچند آمارها نشان می‌داد که عبور غیرقانونی از مرزها عمدتاً از طریق مسیرهای بالکان غربی انجام می‌شود و نه از رومانی و بلغارستان، اما فشارهای داخلی در برخی کشورها منجر به تاخیر در تصویب این عضویت شد.
توافق نهایی و ورود رسمی به شینگن
پس از سال‌ها مذاکره، اتحادیه اروپا در دسامبر ۲۰۲۴ تصمیم گرفت که بلغارستان و رومانی از ۱ ژانویه ۲۰۲۵ به منطقه شینگن بپیوندند. این تصمیم ابتدا شامل لغو کنترل‌های مرزی هوایی و دریایی شد، در حالی که حذف کنترل‌های مرزی زمینی به تعویق افتاد تا در مرحله‌ای بعدی اجرا شود. این تصمیم به‌عنوان یک موفقیت دیپلماتیک برای دولت‌های دو کشور و همچنین نمادی از وحدت اروپایی تلقی شد.
پیامدهای مثبت عضویت در شینگن
- آزادی رفت‌وآمد: شهروندان بلغارستان و رومانی اکنون می‌توانند بدون نیاز به بررسی‌های مرزی، به سایر کشورهای شینگن سفر کنند. این امر باعث تسهیل گردشگری، تجارت و تعاملات انسانی میان این کشورها و سایر اعضای اتحادیه اروپا شده است.
- تقویت اقتصادی: عضویت در شینگن می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی، توسعه بازار کار، و رشد اقتصادی در این دو کشور کمک کند. کاهش زمان حمل‌ونقل و هزینه‌های لجستیکی نیز مزیت مهمی برای صادرات و واردات خواهد بود.
- افزایش اعتبار سیاسی: پیوستن به شینگن نشان‌دهنده اعتماد سایر کشورهای اروپایی به اصلاحات داخلی و پیشرفت‌های حقوقی و امنیتی بلغارستان و رومانی است.
- همگرایی بیشتر با اتحادیه اروپا: این عضویت موجب تقویت یکپارچگی اروپایی و حذف مرزهای نمادین میان شرق و غرب قاره شده است.
چالش‌ها و نگرانی‌های باقی‌مانده
با وجود این دستاورد مهم، برخی چالش‌ها همچنان باقی است. اجرای کامل عضویت، به‌ویژه در مرزهای زمینی، نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر در کنترل مرزی، فناوری‌های نظارتی، و هماهنگی امنیتی با سایر کشورهای منطقه است. همچنین، برخی از گروه‌های سیاسی در اروپا همچنان نسبت به گسترش شینگن تردید دارند و آن را عامل تضعیف کنترل‌های ملی می‌دانند.
از سوی دیگر، نگرانی‌هایی درباره افزایش ترافیک جاده‌ای و سوءاستفاده احتمالی از آزادی تردد نیز مطرح شده‌اند. با این حال، تجربه سایر کشورها نشان داده که این نگرانی‌ها عمدتاً در کوتاه‌مدت پررنگ‌اند و با مدیریت مؤثر کاهش می‌یابند.
تأثیر بر سیاست مهاجرت و امنیت اروپا
پیوستن بلغارستان و رومانی به شینگن می‌تواند نقش آن‌ها را در مدیریت سیاست‌های مهاجرتی و مرزی اتحادیه اروپا تقویت کند. این دو کشور اکنون موظف به اجرای استانداردهای شینگن در زمینه بررسی پناهندگی، رد مرز افراد غیرمجاز، و تبادل اطلاعات امنیتی با سایر کشورها هستند. به همین دلیل، همگرایی عملیاتی در زمینه‌های امنیتی و قضایی میان شرق و غرب اروپا تقویت خواهد شد.
فرصت‌ها برای همکاری منطقه‌ای
این عضویت می‌تواند موجب تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، به‌ویژه در حوزه‌های حمل‌ونقل، گردشگری، و انرژی شود. به‌عنوان مثال، مسیرهای زمینی و ریلی میان اروپای شرقی و مرکزی می‌توانند با حذف ایست‌های مرزی به‌طور قابل‌توجهی سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر شوند. همچنین همکاری در حوزه مقابله با جرایم سازمان‌یافته و قاچاق انسان از طریق ساختارهای مشترک شینگن تسهیل خواهد شد.
نتیجه‌گیری
عضویت رومانی و بلغارستان در منطقه شینگن را میتوان گامی تاریخی در مسیر تقویت یکپارچگی اروپایی و پاسخ به انتظارات دیرینه شهروندان این دو کشور دانست. این تحول، علی‌رغم مخالفت‌ها و تأخیرهای سیاسی، نشان از توانایی اتحادیه اروپا در مدیریت تنش‌ها و رسیدن به توافق‌های راهبردی دارد. آینده نشان خواهد داد که این گسترش چگونه بر پویایی‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی قاره اروپا تأثیر خواهد گذاشت، اما بی‌تردید نقطه عطفی در فرآیند توسعه اتحادیه اروپا به شمار می‌رود.